Historia Podlasia
O regionie
|
Nazwa – Podlasie Etymologia ludowa nazwy Podlasie wywodzi jej proweniencję od krajobrazu charakteryzującego tę krainę. Przed wiekami tereny, które dzisiaj określamy mianem Podlasia porośnięte były gęstymi puszczami, których pozostałości w postaci Puszczy Knyszyńskiej i Puszczy Białowieskiej podziwiać możemy podczas podróży po tym terenie.
Historia regionu Podlasie od wieków określane jest mianem pogranicza kultur. Owa pograniczność świadcząca o bogactwie regionu związana jest z burzliwymi dziejami tych ziem. Pierwsze granice historycznego Podlasia opisuje się jako obszar rozciągający się od rzeki Krzny na południu po wododział i bagniska Prypeci, zakole Niemna na wschodzie i rzekę Liwiec na zachodzie. W pierwszych wiekach naszej ery ten właśnie obszar stanowił jednolitą kulturowo kolebkę kultury przeworskiej. Tzw. jądro „Podlasia” ukształtowało się w IX-X wieku i wiązane jest z obszarem zamieszkiwanym przez małe plemię, należące do grupy mazowieckiej, charakteryzujące się obrządkiem ciałopalenia zmarłych i sypania kurhanów, czyli terenami między Tykocinem, rzeką Supraślą, rzeką Swisłoczą, Białowieżą, Brześciem, Siedlcami i Sokołowem. Nie zachowała się do dziś nazwa plemienia, w literaturze stosuje się termin Staropodlasianie.
Tereny te zostały przyłączone do państwa Polan wraz z całym Mazowszem, czyli najprawdopodobniej przed 963 rokiem. W wyniku walk z Jaćwingami i Litwinami Kazimierz Odnowiciel oddał ok. 1039 roku środkowe Pobuże (czyli okolice Brześcia) Jarosławowi Mądremu. Książę zbudował grud w miejscu dawnego osadnictwa wczesnośredniowiecznego w Drohiczynie. Podlaska „ziemia niczyja” rzadko zaznawała spokoju. Niepewna sytuacja tych ziem nie sprzyjała osadnictwu, jednak w XII-XIII wieku wokół Drohiczyna i Bielska rozwijały się równolegle wsie, związane z osadnictwem mazowieckim oraz napływową ludnością ruską, sprowadzaną głównie z okolic Wołynia. W XIII wieku w Drohiczynie znajdowała się faktyczna stolica Rusi Halickiej, a Daniel Romanowicz koronował się w mieście na króla Rusi w 1253 roku. Krzyżacy chcąc ustalić granice swojego państwa wzdłuż Biebrzy i Narwi, wielokrotnie szczególnie w XIV wieku najeżdżali ziemie podlaskie. W 1382 roku książę mazowiecki Janusz zdobył ziemie drohicką, mielnicką i brzeską. Rok później odebrał je Jagiełło i oddał w administrację litewskiemu księciu Witoldowi. Po krótkiej przynależności Podlasia do Korony zostało one w 1460 roku oddane Litwie przez Kazimierza Jagiellończyka i włączone do województwa trockiego.
|
||||
|
|
||||
W 1520 roku w skład utworzonego przez króla Zygmunta Starego województwa podlaskiego weszły ziemie: drohicka, brzeska, bielska, mielnicka, krzemieniecka i kobryńska. W 1569 roku Podlasie zostało podzielone na Podlasie Wschodnie (przyłączone do Litwy) i Podlasie Zachodnie (przyłączone do Polski). Ostateczna, zaakceptowana przez wszystkich granica między Podlasiem Wschodnim i Zachodnim nie została jednak wytyczona nigdy.
Podlaskie miasteczka przeżywały swój rozkwit w XVI wieku. Przez cały okres historyczny Podlasie pozostawało pod wpływem kolonizacji mazowieckiej z zachodu i ruskiej ze wschodu oraz litewskiej od północy. W końcu XVI wieku na tereny te dotarła również reformacja, zwłaszcza ruch ariański, która skomplikowała i tak trudną sytuację wyznaniową na tych ziemiach.
Po III rozbiorze Polski znaczna część Podlasia, północno-wschodnie Mazowsze i powiat grodzieński zostały włączone do zaboru pruskiego z granicą na Bugu. Tereny położone na południe od Bugu włączono do zaboru austriackiego, a puszczę Białowieską do zaboru rosyjskiego. Tereny położone na południe od Bugu znalazły się w granicach Księstwa Warszawskiego w 1809 roku, Obwód Białostocki (Białystok, Bielsk Podlaski, Sokółkę i Dąbrowę Białostocką) włączono do Rosji. W wyniku I wojny światowej i odzyskania niepodległości Podlasie zostało przyłączone do Polski, a w 1919 roku utworzono województwo białostockie. Dwudziestolecie międzywojenne przyniosło natomiast względne ożywienie gospodarcze i próby likwidacji skutków rusyfikacji, które zostały zahamowane przez II wojnę światową.
Zgodnie z paktem Ribbentrop-Mołotow w 1939 roku obszar województwa podlaskiego niemal w całości włączono do ZSRR, do Niemiec przyłączono jedynie okręg suwalski. Dwuletnia władza radziecka na terenach Podlasia zapisała się krwawymi zgłoskami na kartach jego historii: liczne aresztowania, przesłuchania, egzekucje i wywózki na Sybir stały się niemal chlebem powszednim mieszkańców tych terenów. W 1941 roku tereny te znalazły się pod okupacją niemiecką.
|
|
|||
 |
|||
|
|
|||
Po wojnie województwo białostockie zostało pomniejszone o ziemie wschodnie przyłączone do ZSRR, w jego granicach znalazły się natomiast miasta powiatowe: Ełk, Gołdap i Olecko. Stan taki miał miejsce do 1975 roku, kiedy to w wyniku reformy administracyjnej z dotychczasowego województwa powstały trzy: białostockie, łomżyńskie i suwalskie. W 1999 roku z województwa białostockiego, suwalskiego i części łomżyńskiego utworzono województwo podlaskie.
Tekst pobrany ze źródła:
http://www.gwarypolskie.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=550&Itemid=16 z dnia 22.10.2013r.